روابط سیاسی ایران و گرجستان

بخش اعظم سرزمین قفقاز در سالهای متمادی، از دوره هخامنشیان و ساسانیان تا قاجاریه زیر نظر حكومت مرکزی ایران اداره می شد و خراج خود را به ایران پرداخت می کردند. بخشهایی از گرجستان از زمره ساتراپی های 18 و 19 ایران بشمار می رفت.

 دربرخی مقاطع تاریخی و  پاره ای موارد، حكام محلی كه از طرف ایران منصوب می شدند، اداره امور را بر عهده داشتند. در برهه هایی نیز حکومتهای محلی مستقل عمل می کردند.

سیطره حكومت ایران و بعضا عثمانی در قفقاز در دوره های تاریخی متعدد شدت و ضعف داشته است.

در دوره هایی كه دولت ایران در جنگ با مهاجمان به حدود و ثغور كشور یا جنگ برای كشورگشایی یا سركوبی حاكمان متمرد درگیر می شد، اقتدار حكومت ایران در مركز به سستی می گرایید یا اختلا ف ها در درون هیات حاكمه شدت می گرفت، این مناطق نیزمانند نقاط پیرامونی دیگر، ادعای استقلال می كردند و در دوره هایی، نیمه مستقل و گاه مستقل به حیات خود ادامه می دادند. ولی هرگاه دولت های ایران از اینگونه درگیری ها و جنگ های پیرامونی رهایی می یافتند مجدداً قدرت خود را باز یافته و اقتدار خویش را گسترش می دادند.

اوایل دوره صفویه، اوج اقتدار ایران بر قفقاز بود، در این دوره مرزهای شمال غربی ایران بسیاری از قلمرو كنونی قفقاز جنوبی و داغستان را در برمی گرفت. در دوره جنگ های ایران و عثمانی، ایران و روسیه و روسیه و عثمانی، قفقاز میدان مبارزه سه دولت مقتدر آن زمان بود. در دوره قاجاریه در اثر ضعف دولت ایران در پی جنگ ها و لشگركشی های مداوم و نیز ورود بازیگران جهانی دیگر از جمله امپراطوری های روسیه، فرانسه و انگلیس به صحنه منطقه، رفته رفته از اقتدار ایران كاسته شد و پس از امضای معاهده های گلستان در سال 1813 و تركمن چای در سال 1828، مرزهای ایران و روسیه به مرزهای كنونی رسید و قفقاز پس از آن از ایران جدا و ارتباط ایرانیان با ملل و اقوام قفقاز به تدریج رو به كاهش نهاد.

بدنبال اعلام استقلال گرجستان در سال 1918، ایران این کشور را مورد شناسایی قرار داد. بدنبال فروپاشی شوروی در 1991 نیز، جمهوری اسلامی ایران از اولین كشورهایی بود كه استقلال گرجستان را به رسمیت شناخت و پس از آن دو كشور همكاری های هرچه بیشتر منطقه ای و بسط و تعمیق مناسبات فیمابین را در دستور كار خود قرار دادند. پس  از گذشت چند ماه از استقلال گرجستان، روابط دیپلماتیك بین دو كشور برقرار شد. ایران همواره ازاستقلال، حاکمیت و تمامیت ارضی گرجستان پشتیبانی کرده است.

دو كشور ایران و گرجستان با درك ضرورتهای دنیای معاصر كه منطقه گرایی از شاخص های آشكار آن است همكاری های هر چه بیشتر منطقه ای و بسط و تعمیق مناسبات فیمابین را در دستور كار خود قرار داده اند. روابط سیاسی دو كشور و سفرهای مقامات عالیرتبه آنها جریان دارد.  اهم سفرهای انجام شده فیمابین بشرح زیر است:

سفرهای مقامات گرجی:

    1- سفر ادوارد شوارد نادزه رئیس جمهور وقت گرجستان به ایران در سال 1371
    2- سفر سیگو نخست وزیر اسبق گرجستان به ایران در سال 1371
    3- سفر كروالیشویلی معاون اسبق نخست وزیر و رئیس اسبق گرجی كمیسیو ن مشترك دو كشور به ایران در شهریور 1373
    4- سفر ماغرادزه وزیر اسبق فرهنگ گرجستان به ایران در آبان ماه 1373
    5- سفر گوگوآدزه رئیس اسبق پارلمان گرجستان به ایران در آذرماه 1373
    6- سفر آقا ی گوگولیا رئیس اسبق رادیو و تلویزیون گرجستان به ایران در بهمن ماه 1373
    7- سفر تامازكواچانتیرادزه وزیر اسبق آموزش متوسطه و عالی گرجستان به ایران در بهمن ماه 1373
    8- سفر اوتار پاتساتسیا نخست وزیر اسبق گرجستان به ایران در اسفند ماه 1373
    9- سفر میشویلی قائم مقام وزیر اسبق صنایع گرجستان به ایران در خرداد ما ه 1373
    10- سفرشاشیاشویلی نماینده تام الاختیار اسبق ریاست جمهوری وقت گرجستان در منطقه ایمرتی آن كشور به ایران در خرداد ماه 1373
    11- سفر متروولی رئیس اسبق دانشگاه دولتی تفلیس به ایران در مهر ماه 1374
    12- سفر اوكلبا قائم مقام اسبق وزارت امور خارجه گرجستان در آذر ماه 1374
    13- سفر لكیشویلی وزیر دولت اسبق گرجستان در دی ماه 1375
    14- سفر جنا بآقای ایراکلی مناقاراشویلی وزیر امور خارجه اسبق گرجستان در تیر ماه 1375
    15- چهار مورد سفر معاونین وزیر وقت خارجه گرجستان به تهران در شهریور و آذر 1375 شهریور و آبان 1378
از سال 1378 تا 1381 نیز مناقاراشویلی وزیر امور خارجه اسبق این كشور، معاونین وزیر خارجه این كشور، سفر رییس پارلمان و اسقف اعظم به ایران سفر كردند.
    16- تیر ماه سال 1383 ساآكاشویلی رییس جمهور این كشور به ایران سفر نمود.
    17- اسفند ماه سال سفر 1387 نعلبندوف معاون وزیر خارجه گرجستان
    18- سفر تموری یاكوباشویلی وزیر همگرایی مجدد این كشور به ایران
    19- 1388 سفر گریگول واشادزه به ایران
    20- 1389 سفر وزیر کشاورزی گرجستان به ایران
    21- 1392 سفر کنستانتین سورگولادزه وزیر گرجیان خارج از کشور به ایران جهت شرکت در مراسم تحلیف جناب آقای روحانی
    22- شهریور 93  سفر آقای تدو جاپاریدزه  رئیس کمیسیون روابط خارجی پارلمان گرجستان به ایران  بدعوت آقای بروجردی رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی
    23- سفر خانم مریم والیشویلی معاون وزیر انرژی  گرجستان به ایران
    24- بهمن 93  سفر آقای داویت اوسوپاشویلی رئیس پارلمان گرجستان به ایران به دعوت آقای لاریجانی رئیس مجلس شورای اسلامی
    25- اسفند 93  سفر خانم میکلادزه معاون وزیر اقتصاد و توسعه پایدار به ایران
 
سفرهای مقامات ایرانی:

    1- سفر آقای ولایتی وزیر امور خارجه اسبق به گرجستان در سال 1372
    2- سفر آقای واعظی معاون اسبق اروپا و امریكای وزارت امور خارجه به گرجستان در سال 1372
    3- سفرآقای شفتی مدیر عامل اسبق هواپیمای جمهوری اسلامی ایران به گرجستا ن در سال 1373
    4- سفر آقای ایروانی قائم مقام وزارت جهاد سازندگی اسبق به گرجستان در سال 1373
    5- سفر آقای كلانتری وزیر كشاورزی اسبق به گرجستان در فروردین ماه 1374
    6- سفرآقای هاشمی رفسنجانی ریاست جمهوری وقت به گرجستان در فروردین اردیبهشت 1374
    7- سفر آقایان ولایتی ، تركان ، آل اسحاق، محمدخان ، واعظی و تولایی در معیت ریاست محترم جمهوری وقت.
    8- سفر آقای شاه چراغی مدیرعامل اسبق هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران به گرجستان در مرداد ماه 1374
    9- سفر آقای هاشمی معاون وزیر مسكن اسبق به گرجستان در مرداد ما ه 1374
    10- سفر آقا ی دكتر روحانی در رأ هیات عالی رتبه پارلمانی به گرجستان در مرداد و شهریور 1374
    11- سفر آقا ی محمدخان وزیر اسبق امور اقتصادی و دارایی در راس یك هیات عالی رتبه سیاسی اقتصادی به گرجستان به منظور برگزاری دومین اجلاس كمیسیون مشترك اقتصادی در مهرماه 1374
    12- سفر آقای حبیبی معاون اول وقت رییس جمهور به تفلیس در مهرماه 1375
    13- سفر آقای سرمدی معاون وزیر خارجه به تفلیس در سال 1377
    14- سفر آقای خرازی وزیر امور خارجه به تفلیس در سال 1378
    15- سفر آقای دكتر محمدی معاون وقت آموزش و پژوهش وزارت امور خارجه جهت شركت در میزگرد مشترك ایران و گرجستان در تفلیس در سال  1387
    16- سفر آقای متکی در 12 و 13 آبان 1389 به تفلیس؛
    17- سفر جناب آقای محمدی زاده  معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان محیط زیست به گرجستان  در سال 1391
    18- سفر جناب آقای رحیم پور معاون وزیر امور خارجه به گرجستان جهت شرکت در مراسم  تحلیف  رئیس جمهور این کشور در 25 تا 27 آبان 92
    19- سفر جناب آقای رحیم پور معاون وزیر امور خارجه به گرجستان به دعوت همتای گرجی  از 13 تا 17  اسفند ماه 92
    20- سفر جناب آقای میرفخار معاون کنسولی جهت شرکت در دومین کمیسیون مشترک کنسولی  از 26 تا 29 فروردین 93
    21- سفر گروه دوستی مجلس شورای اسلامی به گرجستان  از 5 تا 10 آبان 93
    22- برگزاری پنجمین اجلاس کمیسیون مشترک  اقتصادی بین دو کشور 28 اردیبهشت 1394

روابط ایران و گرجستان پس از انقلاب رز

با وقوع انقلاب رز، جمهوری اسلامی ایران ضمن تاكید بر استقلال و تمامیت ارضی گرجستان خواستار حل مسالمت آمیز بحران گردید و پس از حل این بحران نیز از زمامداران جدید حمایت و استقبال نمود . شركت هیات عالی رتبه ایران در مراسم تحلیف ریاست جمهوری گرجستان و دیدار با رئیس جمهور و نخست وزیر این كشور در تغییر دیدگاه دولتمردان جدید با جمهوری اسلامی ایران بسیار مؤثر بود. انجام سفر آقای ساآكاشویلی و هیات همراه به تهران در تیر ماه 1383 و امضاء چند سند همكاری بین دو كشور نقطه عطفی در نگاه آینده روابط دو كشور به شمار رفت.

سفر آقای امین زاده معاون وقت آسیا، اقیانوسیه و مشترك المنافع به تفلیس در اوایل دی ماه 83 به عنوان اولین مقام سیاسی كشورمان به تفلیس پس از وقوع انقلاب رز، گام مهم دیگری در بعد سیاسی و اقتصادی برای توسعه همكاری های دو كشور بود كه این سفر زمینه سفر آقای دكتر عارف معاون وقت ریاست جمهوری به گرجستان و برگزاری چهارمین اجلاس كمیسیون مشترك اقتصادی دو كشور در تاریخ 1 تا 5 اردیبهشت ماه 1384 در تفلیس را فراهم نمود. سفر آقای صفری، معاون وزیر خارجه كشورمان به تفلیس در مرداد ماه سال 1385 ، به روابط و ارتباطات سیاسی فضای تازه ای بخشد. روند مناسبات سیاسی از تابستان سال 1384 تحت الشعاع انتخابات ریاست جمهوری و متعاقب آن تغییرات مدیریتی كشورمان قرار گرفت. پس از وقفه ای یك ساله، مجددا در نیمه دوم سال 1385 در روابط دو كشور تحرك ایجاد شد كه سفر وزیر امور خارجه گرجستان به ایران در این راستا قابل ذكر است. شایان ذكر است كه از سال 1384 تا 87 نیز پس از یك وقفه سه ساله، سفر معاون وزیر خارجه گرجستان و وزیر همگرایی این كشور به جمهوری اسلامی ایران مناسبات دو كشور از سر گرفته شد. دولت و ملت گرجستان هیچگاه كمك جمهوری اسلامی ایران به این كشور در حل بحران انرژی در زمستان سال 1384 را فراموش نكرده و همیشه در اظهار نظرات خود آن را ذكر می كنند.

روابط اقتصادی و تجاری جمهوری اسلامی ایران با گرجستان از بدو استقلال این كشور آغاز شده و تا كنون بیش از 70 مورد موافقت نامه و یادداشت تفاهم همكاری بین دو كشور به امضاء رسیده است. در جریان سفر ساكاشویلی رییس جمهور گرجستان و هیأت همراه به ایران در تیر ماه سال 1383 یادداشت تفاهم اساس روابط متقابل و اصول همكاری های دو كشور، قرارداد بازرگانی، برنامه مبادلات فرهنگی، پروتكل الحاقی به قرارداد حمل و نقل هوایی و توافق نامه كمك توسعه ای جمهوری اسلامی ایران به گرجستان به امضاء رسید و مقرر گردید كمیسیون مشترك اقتصادی دو كشور پس از 8 سال توقف مجددا در سطح عالی برگزار گردد.

همكاری در زمینه انرژی

در سال 85، در هنگام بروز بحران در روابط دو كشور گرجستان و روسیه و در سردترین زمان سال در  22 ژانویه سال 2006 خط لوله انتقال گاز روسیه به گرجستان منفجر و صدور گاز به این كشور برای مدتی قطع شد كه با صدور گاز از سوی جمهوری اسلامی ایران به گرجستان به مدت 15 روز مردم این كشور از سرما نجات یافتند.

گرجستان علاقمند به خرید گاز از جمهوری اسلامی ایران می باشد. مذاكراتی نیز در این زمینه انجام شده است. آقای زوراب ناگویدلی نخست وزیر وقت گرجستان اعلام نموده بود که علیرغم مخالفت های آمریكا ما مطمئنا از ایران گاز خواهیم خرید. ما نه تنها از گاز ایران برای مصرف مستقیم بلكه برای تولید برق نیز استفاده خواهیم كرد. شایان ذكر است به رغم مذاكرات در این زمینه تاكنون تصمیم جدی جهت خرید گاز و انعقاد قرارداد بین دو كشور صورت نپذیرفته است.

در خصوص انتقال و مبادله برق بین ایران و گرجستان، در آبان ماه 1385 موافقت نامه اجرایی دو جانبه برای انتقال برق ایران به گرجستان از طریق ارمنستان با حضور وزیر نیروی ایران و وزیر انرژی گرجستان امضاء شد. با وصل شدن شبكه برق ایران به گرجستان و از آن طریق به روسیه و اوكراین، ایران می تواند  به شبكه برق اتحادیه اروپا وصل و امكان تبادل انرژی الكتریكی فراهم می گردد. در سال 88 نیز معاون وزیر انرژی گرجستان به ایران سفر کرد و یادداشت تفاهمی در این زمینه به امضا رسید. مشکل اساسی برای مبادله برق بین دو کشور ایران و گرجستان، وجود کشورهای جمهوری آذربایجان و ارمنستان بین ایران و گرجستان است که یا اراده لازم برای در اختیار گذاشتن مسیر ترانزیت و خطوط انتقال انرژی را ندارند و یا مشکلات فنی و ظرفیت را پیش می کشند.